Ung thư da: Hiểu đúng để phát hiện, điều trị kịp thời
Ung thư da là một bệnh lý về da nguy hiểm, có thể gây nhiều ảnh hưởng tới sức khỏe của người bệnh. Việc nắm rõ các thông tin về ung thư da sẽ giúp bệnh nhân phát hiện bệnh sớm và có hướng điều trị kịp thời, từ đó tăng tỷ lệ điều trị thành công, nâng cao chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ.
Vậy ung thư da là bị gì? Làm thế nào để phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh? Mời bạn cùng Bowtie tìm hiểu rõ hơn về ung thư da trong bài viết này nhé.
Ung thư da là gì?
Ung thư da là tình trạng các tế bào da phát triển và nhân lên không theo trật tự, không có sự kiểm soát, từ đó gây hình thành khối u trên da. Các khối u có thể là lành tính hoặc ác tính. Khác với khối u lành tính, khối u ung thư (khối u ác tính) có thể xâm lấn các mô xung quanh hoặc di căn khắp cơ thể và gây tổn thương các tế bào bình thường. Ung thư da bao gồm ung thư xuất phát từ biểu mô da che phủ mặt ngoài cơ thể và từ các tuyến phụ thuộc da.
Các loại ung thư da thường gặp
Dựa vào tế bào da phát triển ác tính mà ung thư da được chia thành 3 loại chính là:
Ung thư biểu mô tế bào đáy (Basal cell carcinoma – BCC): Loại ung thư da này bắt đầu từ các tế bào ở phần dưới lớp biểu bì (từ lớp tế bào đáy nằm ngay trên màng đáy của da). Khối u ác tính có xu hướng phát triển chậm và thường hiếm khi lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Loại ung thư này hay gặp ở người già, vị trí phổ biến ở vùng mặt, là loại thường gặp nhất trong cả 3 loại, tiên lượng tốt.
Ung thư biểu mô tế bào vảy (Squamous cell carcinoma – SCC): Đây là dạng ung thư da phát triển từ các tế bào vảy được tìm thấy ở lớp trên cùng của biểu bì. Ung thư biểu mô tế bào vảy có thể phát triển nhanh chóng trên da trong vài tuần hoặc vài tháng. Loại ung thư này thường xuất hiện trên nền sẹo cũ, sẹo bỏng. Vị trí hay gặp là ở tứ chi, phát triển nhanh hơn so với BCC và do đó cũng có tiên lượng xấu hơn.
Ung thư hắc tố (Melanoma): Ung thư hắc tố phát triển từ các tế bào hắc tố (tế bào tạo màu cho da). Đây là dạng ung thư da hiếm gặp nhưng được xem là nghiêm trọng vì có khả năng di căn nhanh, tiến triển sớm và tiên lượng xấu nhất trong tất cả các loại.
Bên cạnh đó còn có ung thư của các tuyến phụ thuộc da, xuất phát từ các tế bào của tuyến mồ hôi hoặc tuyến bã. Vị trí hay gặp là ở vùng da đầu, nách, mông, ít gặp hơn BCC và SCC. Tuy nhiên, đây cũng là loại ung thư có xu hướng phát triển nhanh, thường cho di căn hạch và di căn đến các cơ quan ở xa, tiên lượng cũng xấu.
Hiện nay, chưa có nhiều thống kê về tỷ lệ mắc mới và tử vong do bệnh ung thư da nói chung ở Việt Nam. Tuy nhiên, theo thống kê của Globocan, trong năm 2020, Việt Nam có 193 ca mắc mới ung thư hắc tố da và 120 ca tử vong do bệnh lý này. Bệnh chủ yếu gặp ở người già, nam chiếm ưu thế hơn so với nữ.
Các giai đoạn ung thư da
Dựa vào kích thước và mức độ lan rộng của khối u mà bác sĩ sẽ xác định được giai đoạn của ung thư da. Theo đó, quá trình phát triển của ung thư da được chia thành các giai đoạn là:
Giai đoạn 0: Giai đoạn 0 còn được gọi là ung thư biểu mô tại chỗ (tiền xâm lấn). Các tế bào ung thư lúc này đã bắt đầu được hình thành nhưng chưa lan rộng hoặc phát triển sang các vùng da xung quanh. Bệnh chưa di căn hạch và cũng chưa di căn xa.
Giai đoạn I: Ở giai đoạn I, khối u ung thư da có kích thước nhỏ hơn 2cm. Bệnh chưa di căn hạch và cũng chưa di căn xa.
Giai đoạn II: Kích thước khối u lúc này đã lớn hơn 2cm nhưng nhỏ hơn 4cm. Bệnh chưa di căn hạch và cũng chưa di căn xa.
Giai đoạn III: Bệnh nhân được xác định là mắc ung thư da giai đoạn III nếu:
Tế bào ung thư chưa xâm lấn đến bất kỳ hạch bạch huyết nào nhưng khối u có kích thước lớn hơn 4cm, đã lan đến các xương nhỏ lân cận, không gian xung quanh dây thần kinh hoặc lớp mô mỡ dưới da. Bệnh chưa cho di căn xa.
Khối u nhỏ hơn 4cm nhưng đã lan đến một hạch bạch huyết duy nhất cùng bên với khối u, có kích thước nhỏ hơn 3cm.
Giai đoạn IV: Ở giai đoạn này, các tế bào ung thư đã lan đến một hoặc nhiều hạch bạch huyết, tủy xương, xương và các cơ quan khác trong cơ thể.
Dấu hiệu ung thư da
Tùy vào loại ung thư da mà bệnh có thể biểu hiện những triệu chứng khác nhau. Trong đó, dấu hiệu cảnh báo ung thư da phổ biến nhất là những thay đổi trên bề mặt da, chẳng hạn như:
Mảng da sần sùi, đóng vảy
Nốt cứng tròn, trong mờ hoặc có màu vàng
Các vùng tổn thương có màu đỏ hoặc hồng, chạm vào thấy rắn chắc
Những tổn thương có viền không rõ ràng, màu trắng, xanh hoặc đỏ
Các mảng lớn màu tím hoặc đỏ trên da
Cục u nhỏ màu đỏ hoặc tím bầm
Xuất hiện nốt ruồi mới bất thường
Thay đổi màu sắc, hình dạng và kích thước của các nốt ruồi cũ
Da thường xuyên bị chảy máu và viêm hoặc mềm khi chạm vào
Bạn có thể ghi nhớ nguyên tắc ABCDE (áp dụng cho ung hắc tố) sau để kiểm tra các đốm và nốt ruồi trên da:
Không cân đối (Asymmetry): Các đốm hoặc nốt ruồi không đối xứng, méo mó
Đường viền (Border): Viền bên ngoài không đều, lan tràn
Màu sắc (Color): Đốm hoặc nốt ruồi có màu sắc không đều, bên đậm bên nhạt, đa dạng màu sắc
Đường kính (Diameter): Đường kính lớn hơn 6mm
Mức độ phát triển (Evolution): Các đốm hoặc nốt ruồi có xu hướng phát triển, thay đổi theo thời gian
Tóm tắt về nguyên tắc ABCDE (áp dụng cho ung thư hắc tố).
Nguyên nhân gây ung thư da
Ung thư da xảy ra khi có sự thay đổi (đột biến) trong ADN của tế bào da. Các đột biến khiến tế bào da phát triển ngoài tầm kiểm soát và tạo thành khối u ung thư.
Nguyên nhân chính dẫn đến biến đổi ADN trong tế bào da được xác định là do tiếp xúc quá nhiều với bức xạ cực tím trong ánh sáng mặt trời, đặc biệt nếu dẫn đến cháy nắng và phồng rộp da. Ngoài ra, việc tiếp xúc với tia phóng xạ, hắc ín, than đá, một số loại hóa chất… cũng có thể dẫn đến ung thư da.
Đối tượng có nguy cơ cao mắc ung thư da
Các đối tượng sở hữu một số yếu tố nguy cơ sau đây có khả năng mắc ung thư da cao hơn người khác:
Nước da trắng
Đã từng bị cháy nắng, đặc biệt khi còn nhỏ
Thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời mà không che chắn hoặc bôi kem chống nắng
Thường xuyên sử dụng đèn hoặc giường tắm nắng
Sống ở những khu vực có khí hậu nắng nóng hoặc vùng cao
Có nhiều nốt ruồi hoặc có những nốt ruồi bất thường (nevi loạn sản)
Bị dày sừng quang hóa, một dạng tổn thương da tiền ung thư
Tiền sử gia đình có bố mẹ, anh chị em ruột bị ung thư da
Hệ thống miễn dịch suy yếu do các nguyên nhân như nhiễm HIV/AIDS, dùng thuốc ức chế miễn dịch sau khi cấy ghép nội tạng…
Tiếp xúc nhiều với bức xạ, chẳng hạn như điều trị bức xạ cho các tình trạng chàm, mụn trứng cá…
Thường xuyên tiếp xúc với các chất độc hại như asen, hắc ín, than đá…
Phương pháp chẩn đoán ung thư da như thế nào?
Để chẩn đoán ung thư da, bác sĩ thường bắt đầu từ việc thăm hỏi tiền sử bệnh của bệnh nhân và gia đình cũng như những dấu hiệu, triệu chứng mà bệnh nhân nhận thấy. Tiếp theo, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra toàn bộ phần da của bệnh nhân, bao gồm cả da đầu, da ở tai, lòng bàn tay, lòng bàn chân, kẽ ngón chân, xung quanh bộ phận sinh dục và phần da giữa mông.
Khi nhận thấy có tổn thương da, bệnh nhân có thể được chỉ định làm sinh thiết. Khi đó, bác sĩ sẽ tiến hành lấy một mẫu mô da nhỏ và kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm kiếm các tế bào ung thư. Sinh thiết sẽ giúp xác định xem bệnh nhân có bị ung thư da không và loại ung thư da hiện mắc. Nếu tổn thương nhỏ, bác sĩ có thể phẫu thuật cắt rộng toàn bộ tổn thương và xác định bản chất lành tính/ác tính. Đây còn được gọi là phương pháp vừa chẩn đoán, vừa điều trị.
Ngoài ra, nếu nghi ngờ khối u đã xâm lấn hoặc di căn, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm bổ sung như xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh, thủ thuật chọc hút hạch bạch huyết để kiểm tra mức độ lây lan của khối u.
Bác sĩ sẽ tiến hành khám da, đặc biệt quan sát các đốm hoặc nốt ruồi trên da để chẩn đoán ung thư da.
Phương pháp điều trị ung thư da
Bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị ung thư da dựa trên nhiều yếu tố như giai đoạn bệnh, vị trí, kích thước của khối u, sức khỏe tổng thể và mong muốn của bệnh nhân. Hiện nay, các phương pháp điều trị ung thư da phổ biến là:
Áp lạnh: Phương pháp này thường được dùng để điều trị dày sừng quang hóa và một số trường hợp ung thư da giai đoạn đầu. Bác sĩ sử dụng nitơ lỏng để “đóng băng” tế bào ung thư. Sau đó, các mô chết sẽ dần bong ra.
Phẫu thuật cắt bỏ rộng:Với phương pháp này, bác sĩ sẽ tiến hành cắt bỏ khối u và một số vùng da khỏe mạnh xung quanh. Phẫu thuật cắt bỏ phù hợp với bất kỳ trường hợp ung thư da nào.
Phẫu thuật Moh’s: Phẫu thuật này phù hợp cho các trường hợp ung thư da đã phát triển lớn, tái phát hoặc khó điều trị, bao gồm cả ung thư biểu mô tế bào đáy và tế bào vảy. Phẫu thuật Moh’s cũng thường được sử dụng để điều trị ung thư da ở những khu vực cần bảo tồn càng nhiều da càng tốt, chẳng hạn như ở mắt, mũi, miệng hay những vùng thẩm mỹ khác.
Nạo và đốt điện: Sau khi loại bỏ phần lớn khối u ung thư, bác sĩ sẽ sử dụng kim điện để tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại.
Hóa trị: Thuốc đặc trị để tiêu diệt tế bào ung thư có thể được bôi trực tiếp lên da (hóa trị tại chỗ) nếu các tế bào ung thư giới hạn ở lớp trên cùng của da. Trong trường hợp tế bào ung thư đã lan sang các bộ phận khác của cơ thể, thuốc hóa trị sẽ được dùng bằng đường tĩnh mạch.
Liệu pháp miễn dịch: Các thuốc sẽ được sử dụng để kích thích hệ miễn dịch của người bệnh tiêu diệt tế bào ung thư.
Xạ trị: Đây là phương pháp sử dụng bức xạ để tiêu diệt các tế bào ung thư hoặc ngăn cản chúng phát triển và lan rộng sau khi phẫu thuật cắt bỏ.
Liệu pháp quang động: Với liệu pháp này, bác sĩ sẽ phủ một lớp thuốc lên da của bệnh nhân, sau đó sử dụng ánh sáng huỳnh quang hoặc laser để kích hoạt thuốc.
Cách phòng ngừa ung thư da
Cách tốt nhất để phòng ngừa ung thư da là phải bảo vệ da khỏi tia cực tím và hóa chất. Theo đó, bạn nên:
Hạn chế ra ngoài vào buổi trưa khi ánh nắng mặt trời gay gắt, đặc biệt là trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều
Thường xuyên sử dụng kem chống nắng phổ rộng với chỉ số SPF ít nhất 30. Bạn nên lưu ý bôi kem chống nắng 20 phút trước khi ra ngoài và bôi lại sau mỗi hai giờ.
Trang bị quần áo chống nắng, mũ rộng vành và kính mát khi ra ngoài
Hạn chế sử dụng đèn hoặc giường tắm trắng
Nếu phải làm việc trong những ngành nghề bắt buộc tiếp xúc với tia bức xạ, tia phóng xạ hay hóa chất thì cần trang bị dụng cụ bảo hộ lao động đầy đủ
Nhận biết các loại thuốc có thể khiến da nhạy cảm với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như thuốc kháng sinh
Thường xuyên kiểm tra da và đi khám ngay khi nhận thấy dấu hiệu bất thường
Câu hỏi thường gặp về ung thư da
Ung thư da có lây không?
Khi chăm sóc hoặc tiếp xúc với bệnh nhân ung thư da, nhiều người lo lắng rằng mình có thể lây nhiễm bệnh từ họ. Tuy nhiên, suy nghĩ này là hoàn toàn sai lầm vì bệnh ung thư da không có khả năng lây nhiễm từ người này sang người khác, dù bằng bất kỳ con đường nào. Thay vào đó, bệnh sẽ phát triển khi có sự biến đổi trong ADN của tế bào da. Vì vậy, bạn hoàn toàn có thể an tâm khi chăm sóc người bệnh ung thư da mà không sợ sẽ bị lây nhiễm bệnh.
Tắm trắng có gây ung thư da không?
Bản chất của việc tắm trắng là loại bỏ lớp tế bào sừng bên ngoài da, từ đó khiến da bóng mượt, mịn màng và trông trắng hơn. Tuy nhiên, việc mất đi lớp tế bào sừng bảo vệ sẽ làm da trở nên non nớt, giảm khả năng chịu đựng dưới ánh nắng mặt trời. Điều này có thể khiến da bị tổn thương nhiều hơn khi tiếp xúc với tia cực tím, đặc biệt nếu không có biện pháp bảo vệ, che chắn, từ đó làm tăng nguy cơ dẫn đến ung thư da. Tần suất tắm trắng càng nhiều thì nguy cơ càng tăng.
Kem chống nắng có gây ung thư da không?
Kem chống nắng có thể giúp bảo vệ da trước ảnh hưởng của tia cực tím trong ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho rằng, một số chất có trong kem chống nắng như retinyl palmitate có khả năng đẩy nhanh quá trình tổn thương da và làm tăng nguy cơ mắc ung thư da.
Trên thực tế, cần nhiều nghiên cứu hơn để khẳng định vấn đề này. Ngoài ra, chỉ một số thành phần nhất định trong kem chống nắng bị “nghi ngờ” làm tăng nguy cơ mắc ung thư da. Vì vậy, bạn vẫn không nên bỏ qua bước chăm sóc, bảo vệ da này. Thay vì vậy, theo các chuyên gia, bạn nên lựa chọn các loại kem chống nắng vật lý có thành phần titan dioxide hoặc kẽm oxide thay cho các loại kem chống nắng hóa học.
Ung thư da phát triển trong bao lâu?
Trên thực tế, mỗi loại ung thư da sẽ có thời gian phát triển khác nhau. Một số loại ung thư có thể phát triển nhanh chỉ trong vài tuần, ngược lại các loại ung thư khác lại tiến triển trong nhiều tháng hoặc thậm chí là nhiều năm.
Theo đó, ung thư biểu mô tế bào đáy được xem là có tốc độ phát triển chậm. Ngược lại, ung thư da hắc tố (melanoma) phát triển rất nhanh. Một số trường hợp ung thư da hắc tố “hung hãn” có thể đe dọa tính mạng của người bệnh chỉ trong vòng 6 tuần.
Bệnh nhân ung thư da có bị ngứa không?
Một số bệnh nhân ung thư da có thể bị ngứa. Theo các chuyên gia, bệnh ung thư da thường là kết quả của tình trạng viêm mạn tính. Tình trạng viêm kéo dài sẽ làm tăng lượng tế bào miễn dịch trong cơ thể, từ đó gây kích ứng tập trung ở một khu vực nhất định. Ngoài ngứa, bệnh nhân ung thư da còn có thể bị chảy máu hoặc cảm thấy đau ở các khu vực bị ảnh hưởng.
Ung thư da có nguy hiểm không? Có gây chết không?
Tương tự như bất kỳ loại ung thư nào, ung thư da là một bệnh lý nguy hiểm và có khả năng gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời, hiệu quả. Tuy nhiên, bạn cũng đừng vì vậy mà hoang mang, tuyệt vọng. Bởi nếu so sánh với các loại ung thư khác, ung thư da ít nguy hiểm hơn và có tỷ lệ tử vong thấp hơn. Ngoài ra, với nền y học ngày càng phát triển như hiện nay, tỷ lệ điều trị thành công của bệnh nhân ung thư da ngày càng được cải thiện.
Người bị ung thư da có chữa trị khỏi được không?
Mặc dù nguy hiểm nhưng trên thực tế, bệnh ung thư da vẫn có cơ hội điều trị thành công cao nếu như được phát hiện và chữa trị ở giai đoạn sớm, khi tế bào ung thư chưa lan rộng ra nhiều vị trí khác. Lúc này, bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp để loại bỏ và tiêu diệt hoàn toàn các tế bào ác tính trong cơ thể.
Ngược lại, khi bệnh tiến triển đến các giai đoạn sau, cơ hội chữa khỏi cũng ngày càng “mong manh” bởi lúc này, việc tiêu diệt triệt để các tế bào ung thư sẽ khó khăn hơn rất nhiều. Đặc biệt, ở giai đoạn cuối, bệnh nhân ung thư da gần như không thể được chữa khỏi hoàn toàn nữa. Khi đó, phương pháp điều trị chỉ giúp giảm nhẹ triệu chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ của bệnh nhân.
Bệnh nhân ung thư da sống được bao lâu?
Hầu hết các bệnh nhân ung thư da đều có thể được chữa khỏi nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Tỷ lệ điều trị thành công của các bệnh nhân ung thư da tế bào đáy là 90%. Trong khi đó, hầu hết các trường hợp tử vong là do ung thư hắc tố da. Nếu được chẩn đoán mắc ung thư hắc tố da, người bệnh có tỷ lệ sống sót tương đối sau 5 năm qua từng giai đoạn như sau:
Giai đoạn ung thư
Tỷ lệ sống sót tương đối sau 5 năm
Giai đoạn khu trú (Tế bào ung thư chưa lan ra khỏi vùng da ban đầu)
99%
Giai đoạn xâm lấn (Tế bào ung thư lan đến các cấu trúc hoặc hạch bạch huyết lân cận)
68%
Giai đoạn di căn (Tế bào ung thư đã lan đến các bộ phận xa của cơ thể như phổi, gan..)
30%
Kết hợp các giai đoạn
93%
Ung thư da là một bệnh lý về da nguy hiểm. Vì vậy, nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu khác thường nào trên da, bạn nên đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán. Ngoài ra, bạn nên áp dụng các biện pháp phòng ngừa mà Bowtie đã giới thiệu để hạn chế nguy cơ mắc phải bệnh lý này nhé.
Bowtie Life Insurance Company Limited là công ty bảo hiểm trực tuyến đầu tiên được cấp phép tại Hồng Kông. Với công nghệ hiện đại cùng chuyên môn về y tế, Bowtie cung cấp một nền tảng online để bạn có thể trực tiếp tham khảo biểu phí và đăng ký tham gia các chương trình bảo hiểm sức khỏe mà không cần thông qua môi giới, không chịu các chi phí hoa hồng. Ngoài ra, bạn cũng có thể yêu cầu chi trả bồi thường tại nền tảng này một cách đơn giản, thuận tiện.
Các thông tin trên được chia sẻ bởi Bowtie Việt Nam. Các nội dung này chỉ mang tính chất tham khảo. Trong mọi trường hợp, Bowtie không chịu trách nhiệm về bất kỳ tổn thất hoặc thiệt hại nào, dù là trực tiếp hay gián tiếp, liên quan đến việc truy cập và sử dụng nội dung của Bowtie.
