Kanser
Kanser
Kanser Paru-paru: Simptom, tahapan & Rawatan
Juga dikenali sebagai karsinoma paru-pari, Kanser Paru-paru adalah tumor mengancam pada paru-paru. Ia bercirikan pertumbuhan sel luar kawal pada tisu paru-paru.
Menurut Statistik Kanser Global 2020, kanser paru-paru adalah punca utama kematian akibat kanser, dengan anggaran 1,796,144 kes kematian baharu. Ia juga merupakan kanser kedua paling kerap didiagnosis dan paling kerap berlaku di seluruh dunia pada tahun 2020, dengan 2,206,771 kes baharu. Ia merupakan yang utama punca kematian akibat kanser di kalangan lelaki, manakala bagi wanita, ia merupakan kematian kanser utama selain daripada kanser payudara.
Di Malaysia, kanser paru-paru adalah kanser kedua paling biasa pada lelaki dan keempat paling banyak pada wanita. Kanser paru-paru menyumbang 9.8% daripada kes kanser baharu pada 2012- 2016 dengan jumlah 11,256 kes. Antaranya, terdapat 7,686 lelaki dan 3,570 perempuan.Nisbah lelaki kepada perempuan ialah 2.2:1. Kadar insiden kasar kanser paru-paru bagi setiap 100,000 populasi standard ialah 13.2 bagi lelaki dan 5.9 bagi perempuan. Sejumlah 8,021 orang meninggal dunia akibat kanser paru-paru pada 2016, menyumbang 16.6% daripada semua kematian akibat kanser, menjadikannya jenis kematian utama yang disebabkan oleh kanser.
Tanda dan simptom Kanser Paru-paru
Tanda dan simptom kanser paru-paru termasuk:
- Batuk yang tidak hilang atau semakin memburuk dari waktu ke waktu
- Suara menjadi garau
- Batuk darah atau kahak dikeluarkan melalui batuk
- Kelemahan Umum
- Sesak nafas dan nafas berbunyi
- Sakit dada ketika melakukan sebarang aktiviti seperti ketawa atau batuk
Tanda dan simptom kanser paru-paru yang selanjut ialah:
- Batuk yang tidak sembuh
- Sesak nafas
- Semput
- Sakit Dada
- Rasa penat
- Kehilangan berat badan tanpa alasan yang diketahui
- Dengan metastasis, tanda-tanda lain mungkin termasuk sakit tulang, sakit kepala, kelemahan otot atau mata terkulai.
Jenis-jenis Kanser Paru-paru
Kanser Paru-paru boheh dikelaskan kepada dua jenis:
1. Kanser paru-paru bukan sel kecil (non-small cell lung, cancer NSCLC) ialah jenis yang paling biasa (merangkumi hampir 80-85 peratus) dan biasanya tumbuh dan merebak lebih perlahan daripada jenis sel kecil. Ia bermula dalam sel epitelium dan dibezakan lagi sebagai:
- Adenokarsinoma sering tumbuh berhampiran pinggir paru-paru, dalam sel yang biasanya merembeskan lendir dan mungkin berbeza dalam saiz dan kadar pertumbuhan; Ia merupakan jenis kanser paru-paru yang paling biasa. Ia berlaku dalam kedua-dua kalangan perokok dan bukan perokok.
- Karsinoma sel skuamosa bermula dalam sel skuamosa iaitu sel rata yang melapisi saluran pernafasan di dalam paru-paru. Ini sering dikaitkan dengan sejarah merokok dan cenderung ditemui di bahagian tengah paru-paru, berhampiran bronkus (saluran pernafasan utama).
- Karsinoma sel besar yang Tidak dibezakan boleh berlaku dalam paru-paru dan cenderung membesar. Ia merebak dengan cepat, menjadikannya lebih sukar untuk dirawat. Karsinoma neuroendokrin sel besar tergolong dalam salah satu daripada jenis ini, dan ia juga merupakan kanser yang berkembang pesat.
2. Kanser paru-paru sel kecil (small cell lung cancer, SCLC): Jenis yang kurang biasa menyumbang kira-kira 15% daripada semua kanser paru-paru. Ini juga tumbuh lebih cepat daripada kanser paru-paru jenis NSCLC dan oleh sebab itu ia biasanya didapati berada di peringkat lanjut kanser. Ia juga kadangkala dipanggil Kanser Sel Oat. Disebabkan pertumbuhan pesatnya, kemoterapi atau terapi sinaran adalah pilihan rawatan yang paling diutamakan. Walau bagaimanapun, berulang adalah perkara biasa dalam jenis kanser paru-paru ini.
Penyebab & Faktor Risiko
- Merokok: 90% kanser paru-paru diketahui berpunca daripada merokok. Tembakau menyebabkan kerosakan pada tisu paru-paru. Kalangan perokok muda mempunyai risiko yang lebih tinggi kepada menghidap kanser paru-paru. Disebabkan oleh penyedutan asap rokok, perokok pasif juga berisiko mendapat kanser paru-paru.
- Pendedahan radon: Radon ialah gas radioaktif sedia ada secara semula jadi. Ia boleh memasuki bangunan melalui retakan kecil.
- Pendedahan asbestos: Mesothelioma ialah salah satu jenis kanser paru-paru yang disebabkan oleh pendedahan asbestos.
- Mutasi genetik yang diwarisi: Sesetengah orang mewarisi gen yang boleh menyebabkan mereka berisiko mendapat kanser paru-paru.
- Pendedahan kepada bahan lain: Arsenik, kadmium, kromium, nikel, uranium dan beberapa produk petroleum juga diketahui sebagai karsinogen(agen penyebab kanser).
Faktor risiko yang lain termasuk sejarah keluarga yang menghidap kanser paru-paru, pendedahan kepada terapi sinaran ke dada dan menggunakan suplemen beta-karotena oleh perokok.
Tahap-tahap Kanser Paru-paru
Tahapan kanser paru-paru boleh dikelaskan kepada 3 tahapan seperti berikut-
- Disetempat: Kanser hanya terhad kepada paru-paru sahaja.
- Serantau: Kanser merebak ke nodus limfa (atau kelenjar) di dalam dada.
- Jauh: Metastasis kanser ditemui di bahagian badan yang lain daripada dada sahaja.
Bagi kanser paru-paru jenis NSCLC, ia sering dikelaskan kepada 4 tahapan utama seperti berikut:
- Tahap 1: Kanser hanya terdapat dalam paru-paru
- Tahap 2: Kanser dalam paru-paru dan nodus limfa berdekatan
- Tahap 3: Kanser di paru-paru dan nodus limfa di bahagian tengah dada
- Tahap 3A: Kanser ditemui dalam nodus limfa tetapi hanya pada bahagian dada yang sama di mana ia mula-mula tumbuh
- Tahap 3B: Kanser yang terdapat pada nodus limfa pada bahagian dada yang bertentangan atau nodus limfa di atas tulang selangka.
- Tahap 4: Kanser telah merebak ke kedua-dua paru-paru, kawasan sekitar paru-paru, dan mungkin ke organ yang jauh.
Untuk kanser paru-paru jenis SCLC biasanya dikelaskan kepada 2 tahap utama seperti berikut:
- Terhad: Kanser ditemui hanya pada satu dada atau nodus limfa berdekatan pada bahagian dada yang sama.
- Luas: Penyebaran kanser akan ditemui di seluruh paru-paru, ke paru-paru yang bertentangan, ke nodus limfa pada bahagian yang bertentangan, kepada cecair di sekitar paru-paru, sumsum tulang dan organ yang jauh.
Kebanyakan pesakit dikesankan berada di tahap luas semasa diagnosis.
Komplikasi Kanser Paru-paru
- Sesak nafas: Ia dialami terutamanya apabila kanser tumbuh sampai menyekat saluran pernafasan utama. Kanser paru-paru juga menyebabkan pengumpulan cecair di dalam paru-paru, menjadikannya lebih sukar untuk paru-paru untuk mengembang sepenuhnya semasa penyedutan.
- Batuk darah: Pendarahan dalam saluran pernafasan (Hemoptisis) berlaku dalam kebanyakan kes kanser paru-paru.
- Sakit: Sakit dada adalah ciri biasa. Sakit tulang dirasai dalam kes metastasis.
- Efusi pleura: Pengumpulan cecair dalam rongga dada dan dalam ruang yang mengelilingi paru-paru dipanggil Efusi Pleura. Ia menyebabkan sesak nafas kerana paru-paru lebih sukar untuk mengembang dengan kehadiran cecair dalam rongga. Saliran cecair adalah pilihan rawatan untuk efusi pleura.
- Metastasis: Penyebaran kanser ke bahagian badan lain, seperti otak atau tulang, lebih sukar untuk dirawatkan.
Diagnosis
Ujian untuk menunjukkan diagnosis kanser paru-paru yang paling biasa digunakan termasuk:
- Ujian pengimejan: Imbasan X-ray dada boleh digunakan untuk mengesan titik pertumbuhan tisu yang tidak normal, manakala imbasan CT boleh melihat lesi dada yang tidak dapat ditunjukkan dengan teliti pada imbasan X-ray.
- Sitologi sputum: Pemeriksaan mikroskop kahak seseorang boleh menunjukkan tumbuhan sel-sel kanser paru-paru.
- Biopsi: Sampel tisu diambil dari bahagian paru-paru yang terjejas. Ia boleh diperolehi sama ada melalui Bronkoskopi (tisu yang dikumpul daripada bronkus, saluran udara utama, memintas tiub yang menyala ke dalam kerongkong seseorang), Mediastinoscopy (tisu yang dikumpul daripada nodus limfa dengan membuat hirisan di pangkal leher seseorang) atau Biopsi jarum (yang terjejas). Tisu paru-paru dikumpulkan dengan menggunakan X-ray atau imej CT untuk membimbing jarum melalui dinding dada).
Rawatan
Pilihan rawatan bergantung pada jenis kanser dan tahap penyebaran kanser.
1. Pembedahan: merangkumi penyingkiran bahagian paru-paru yang terjejas. Pilihan pembedahan yang berbeza adalah-
- Resection baji: penyingkiran sebahagian kecil tumor paru-paru dan sebahagian kecil tisu sihat.
- Reseksi segmen: penyingkiran tisu paru-paru terjejas yang lebih besar tetapi bukan keseluruhan lobus paru-paru.
- Lobektomi: penyingkiran keseluruhan satu lobus paru-paru.
- Pneumonektomi: penyingkiran seluruh paru-paru.
2. Terapi Radiasi: melibatkan penggunaan sinaran tinggi tenaga yang sama dengan x-ray untuk memusnahkan sel-sel kanser. Untuk kes lanjut, sinaran boleh digunakan sebelum atau selepas pembedahan. Ia juga boleh digabungkan dengan kemoterapi, terutamanya apabila pembedahan bukan pilihan utama disebabkan oleh risiko kesihatan pada sesetengah pesakit.
3. Kemoterapi: Ia adalah ubat-ubatan yang diberikan melalui mulut atau intravena kepada pesakit kanser untuk mengecutkan atau memusnahkan sel-sel kanser. Doktor mungkin menggunakan gabungan pelbagai jenis ubat yang berbeza untuk kerawatan. Kemoterapi diberikan sebelum pembedahan untuk digunakan bagi mengecilkan saiz tumor yang menjadikannya mudah untuk dibuang melalui pembedahan.
4. Terapi ubat yang disasarkan: Menggunakan ubat-ubatan yang menyekat sel-sel kanser terhadap keabnormalan tertentu. Ia amat sesuai untuk mereka yang menghidap kanser akibat mutasi genetik.
5. Imunoterapi: Menggunakan sistem imun badan sendiri untuk melawan sel-sel kanser.
Selanjutnya, rawatan diputuskan berdasarkan jenis kanser. Contohnya, rawatan bukan kanser paru-paru sel kecil (NSCLC) berbeza-beza bagi setiap orang, bergantung pada status kesihatan seseorang.
- Tahap 1 NSCLC: Reseksi segmen boleh menyingkirkan sebahagian paru-paru yang terjejas. Kemoterapi juga mungkin disyorkan, terutamanya jika seseorang berisiko tinggi untuk berulang.
- Tahap 2 NSCLC: Pembedahan untuk membuang sebahagian atau semua paru-paru dan biasanya digabungkan dengan rawatan Kemoterapi.
- Tahap 3 NSCLC: Gabungan kemoterapi, pembedahan dan rawatan sinaran disyorkan.
- Tahap 4 NSCLC: Sukar untuk dirawat. Pilihan rawatan termasuk pembedahan, radiasi, kemoterapi, terapi sasaran dan imunoterapi.
Pilihan untuk kanser paru-paru sel kecil (SCLC) juga termasuk pembedahan, kemoterapi dan terapi Radiasi. Dalam kebanyakan kes, pelan rawatan masih telalu lambat berbanding kepada kelajuan penyebaran kanser.
Pencegahan
Terdapat 3 ujian saringan untuk menyaring kanser paru-paru boleh membantu kepada pengesanan awal, kadangkala sebelum kemunculan tanda atau simptom kanser paru-paru. Ujian-ujian ini termasuk:
- Tomografi pengiraan dos rendah(LDCT)/Imbasan Lingkaran/Imbasan Heliks: Menggunakan sinaran dos rendah untuk membuat satu siri pengimejan badan menggunakan mesin X-ray yang mengimbas badan dalam laluan lingkaran. Pemeriksaan dengan LDCT telah menunjukkan penurunan risiko kematian akibat kanser paru-paru pada perokok tegar semasa atau bekas. Di samping itu, kajian kepada ujian saringan Paru-paru Kebangsaan yang dijalankan di US menunjukkan bahawa saringan sekali dalam 3 tahun dengan LDCT berkesan untuk mengesan kanser paru-paru di tahap awal.
- Imbasan X-ray dada: Pancaran X-ray digunakan untuk mengimejkan organ dalaman dada, seperti paru-paru, untuk mengesan titik pertumbuhan tisu yang tidak normal.
- Sitologi sputum: Sampel kahak dibatuk dan diuji secara mikroskopik untuk mengesan sel kanser.
Mengelakkan faktor risiko sangat membantu dalam pencegahan kanser paru-paru. Ia termasuk menahan diri daripada merokok aktif dan pasif, memastikan rumah anda tidak terletak di kawasan yang terdedah kepada Radon, mengelakkan karsinogen di tempat kerja, mengambil diet sihat yang diperkaya dengan buah-buahan dan sayur-sayuran, melalui aktiviti berterusan dan kerap bersenam boleh membantu mencegah obesiti.
Tiada bukti bahawa makanan tertentu boleh mencegah kanser paru-paru. Tetapi, makanan seperti daging merah, daging diproses & alkohol berat boleh meningkatkan risiko seseorang mendapat kanser paru-paru. Di samping itu, pengambilan tinggi kepada gula yang diproses juga diketahui bukan sahaja menjadi punca obesiti malah juga yang secara tidak langsung meningkatkan risiko seseorang untuk mendapat kanser.
Sebaliknya, diet berasaskan dengan buah-buahan, sayur-sayuran segar dan bijirin penuh boleh mengurangkan kemungkinan menghadapi kanser. Diet ini membekalkan antioksidan yang tinggi, terutamanya buah beri, sayur-sayuran hijau gelap, oat dan ikan.
SOALAN LAZIM (FAQ)
1. Apakah kadar kelangsungan hidup selepas menghidapi kanser paru-paru?
Kadar kelangsungan hidup 5 tahun untuk semua jenis kanser paru-paru ialah 21%. Bagi lelaki, ia adalah 17%, dan untuk wanita, ia adalah 24%. Walau bagaimanapun, untuk jenis NSCLC, kadar survival dianggarkan 25% dan 7% kepada jenis kanser paru-paru sel kecil.
2. Bagaimanakah saya boleh memeriksa diri untuk kanser paru-paru?
Tiada kaedah ujian pemeriksaan sendiri disediakan.Tetapi, melalui meningkatkan kewaspadaan kepada tanda dan simptom awal dan ujian saringan pada kanser paru-paru, boleh membantu seseorang mengesan kanser paru-paru pada peringkat awal, teutamanya sewaktu risiko seseorang menghidap kanser paru-paru meningkat.
3. Berapa lama seseorang boleh menghidap kanser paru-paru tanpa mengetahui?
Berbeza daripada kanser lain, kanser paru-paru biasanya tidak mempunyai simptom yang ketara sehinggalah ia berada di tahap lanjut. Ia mengambil masa beberapa tahun untuk kanser berkembang di dalam paru-paru.
Sumber
- 1Mayo Clinic
- 2American Cancer Society
- 3Healthline
- 4Cleveland Clinic
- 5Medline Plus
- 6CDC
- 7American Lung Association
- 8Medicine Net
- 9National Cancer Institute
- 10Cancer.Net
- 11Acs Journals
- 12Malaysia National Cancer Registry
Maklumat di atas disediakan oleh Bowtie Team. Kandungan disediakan untuk rujukan anda sahaja. Jika anda memerlukan sebarang nasihat perubatan peribadi, sila tanya dengan profesional penjagaan kesihatan yang berkelayakan.
